2960 Sayılı Kanunun Detaylı İncelemesi
Boğaziçi İmar Kanunu, İstanbul Boğaziçi bölgesinin doğal, kültürel ve tarihi dokusunu korumak amacıyla çıkarılmış olan 2960 sayılı Kanundur. Bu kanun, Boğaziçi ön görünüm, geri görünüm ve etkilenme bölgelerinde yapılaşmayı ciddi şekilde sınırlar; emsal, yükseklik, kazı–dolgu, yeşil alan korunması, siluet etkisi ve kıyı kullanımına ilişkin özel kısıtlamalar getirir.
1. Boğaziçi İmar Kanunu Nedir?
Boğaziçi, Türkiye’nin hem doğal hem de kültürel açıdan en hassas bölgelerinden biridir. İstanbul’un tarihi silueti, koruma kuşakları, doğal yeşil alanları ve kıyı şeridi, yoğun yapılaşma baskısı nedeniyle tehdit altında olduğundan, bölge için genel imar mevzuatından tamamen farklı ve daha katı kurallar uygulanır.
Bu özel düzenleme 22 Kasım 1983 tarihli 2960 sayılı “Boğaziçi Kanunu” ile yürürlüğe girmiştir.
Kanunun amacı, Boğaziçi’nin doğal ve tarihi güzelliklerini korumak, yapılaşmayı sınırlamak ve bozulmayı engellemektir.
Kanunda belirtilen temel koruma alanları:
Boğaziçi Ön Görünüm Bölgesi
Boğaziçi Geri Görünüm Bölgesi
Boğaziçi Etkilenme Bölgesi
Bu üç bölge, her biri için farklı imar kuralları içeren özel imar rejimi kapsamındadır.
2. Kanunun Hukuki Dayanakları ve Temel Maddeleri
Boğaziçi İmar Kanunu’nun hukuki temeli:
2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu
3194 Sayılı İmar Kanunu (ek hükümler)
3621 Sayılı Kıyı Kanunu
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
Boğaziçi İmar Yüksek Koordinasyon Kurulu kararları
Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu kararları
İBB ve ilgili ilçe belediye plan notları
Boğaziçi Kanunu uyarınca bölgedeki tüm imar uygulamaları Boğaziçi İmar Müdürlüğü ve Boğaziçi İmar Yüksek Kurulu tarafından denetlenir.
3. Boğaziçi Ön Görünüm Bölgesi: En Sıkı Koruma Alanı
Ön görünüm bölgesi, Boğaziçi’nin denizden bakıldığında görünen siluet alanıdır.
Bu bölge Türkiye’nin en ağır imar kısıtlamalarının uygulandığı yeridir.
Başlıca Kısıtlamalar:
Yeni yapı yasaktır.
Mevcut yapılar yalnızca basit tadilat görebilir.
Emsal artırımı, kat ekleme, bahçe kapatma, çatı arası kullanım tamamen yasaktır.
Ağaç kesimi ve doğal dokuya müdahale izne tabidir.
Yıkılıp yeniden yapım özellikle yasaktır, “afet riski” dahi olsa yeniden yapılaşma hakkı sınırlı değerlendirilir.
Hukuki Dayanak:
2960 Sayılı Kanun Madde 3 ve Madde 10.
4. Boğaziçi Geri Görünüm Bölgesi: Sınırlı Yapılaşma Alanı
Bu bölge denizden görünmez ancak ön görünüm bölgesini etkileyen üst kotlara denk gelir.
Kısıtlamalar:
Emsal değeri son derece düşüktür.
Yükseklikler (hmax) sıkı kontrol altındadır.
Kazı–dolgu sınırlıdır.
Yeni yapı yapılabilir, ancak Boğaziçi İmar Müdürlüğü onayı olmadan ruhsat verilemez.
Tipik Komisyon Koşulları:
E: 0.15 – 0.30 aralığı
Hmax: 6.50 – 9.50 m bandı
Taban oturumu kısıtlıdır
Arazide kotlandırma kontrolü yapılır
5. Boğaziçi Etkilenme Bölgesi
Bu bölge Boğaziçi manzarasını ve doğal çevreyi dolaylı olarak etkileyen alanlardan oluşur.
Kapsam:
Yapılaşma serbest değildir, ama ön görünüm kadar katı yasaklar da bulunmaz.
Emsal değerleri daha yüksektir.
Siluete etkisi kontrol edilir.
Kule-villa tipi yapılar genelde yasaktır.
Kazı–dolgu sınırları belirgindir.
Bu bölgede ruhsat aşaması, ilgili ilçe belediyesi + Boğaziçi İmar Müdürlüğü’nün ortak değerlendirmesine tabidir.
6. Boğaziçi İmar Planları ve Uygulama Esasları
Boğaziçi bölgesinde planlama yetkisi:
Çevre Şehircilik Bakanlığı
İBB (Büyükşehir Belediye Başkanlığı)
Boğaziçi İmar Müdürlüğü
ortak etkileşimlidir.
Planlama ilkeleri şunlardır:
Doğal topoğrafya korunur.
Silueti bozacak hiçbir yapılaşmaya izin verilmez.
Ağaç dokusunun korunması esastır.
Kıyı kesimlerinde yapılaşma Kıyı Kanunu’na tabidir.
7. Yapılaşma Kriterleri: Emsal, Yükseklik, Taban Alanı
Emsal (KAKS):
Boğaziçi alanlarında genellikle ultra düşük değerler uygulanır.
E: 0.10 – 0.40 aralığındadır.
TAKS (Taban Alanı):
%5 – %25 bandındadır, bölgeden bölgeye değişir.
Yükseklik:
Genelde 2–3 kat sınırı vardır.
Çıkma, teras, çatı eğimi:
Sıkı denetlenir.
Çatı arası “kullanım alanı” olarak kabul edilmez.
8. Boğaziçi’nde Kaçak Yapılar ve Yıkım Süreci
2960 sayılı Kanun’a göre Boğaziçi bölgesindeki ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılar hakkında:
Derhal yıkım kararı alınır.
Belediye birimleri tarafından mühürleme ve yıkım uygulanır.
Ceza davaları açılabilir.
Kıyı Kanunu ihlallerinde ek cezalar doğar.
Boğaziçi bölgesi, Türkiye’nin en hızlı müdahale edilen kaçak yapı bölgelerinden biridir.
9. Boğaziçi Köy Yerleşik Alanları İstisnası
Arnavutköy, Anadoluhisarı, Beykoz, Çengelköy, Kanlıca gibi bazı eski köy yerleşim alanlarında:
Sınırlı da olsa yapı hakkı bulunmaktadır.
Geleneksel mimariye uyum zorunludur.
KAKS / TAKS / Hmax değerleri köy tipoloji planlarına göre belirlenir.
Bu istisna dahi çok sıkı koruma altındadır.
10. Sonuç: Boğaziçi İmar Kanunu Ne İfade Ediyor?
Boğaziçi, Türkiye’de özel imar rejimine sahip tek bölgedir.
Burada yapılan imar uygulamaları genel imar mevzuatından ayrılır ve çok daha kısıtlayıcıdır.
Boğaziçi İmar Kanunu:
Bölgeyi korur
Yoğun yapılaşmayı engeller
Silueti sabit tutar
Doğal çevreyi muhafaza eder
Tüm imar uygulamalarını merkezi denetim altına alır
Yatırımcılar ve yapı sahipleri için:
Bu bölgede atılacak her adımda profesyonel danışmanlık alınması zorunlu denecek kadar önemlidir.
📘 SSS (FAQ)
Boğaziçi İmarı neden diğer bölgelere göre daha katıdır?
Bölgenin doğal, tarihi ve kültürel değerlerinin korunması için özel kanunla düzenlenmiştir.
Ön görünüm bölgesinde yeni yapı yapılabilir mi?
Hayır. Yeni yapı yasağı vardır.
Boğaziçi’nde kentsel dönüşüm uygulanabilir mi?
Kısmi olarak evet, ancak bölgeye göre değişir ve çoğu alanda yeniden yapı hakkı sınırlıdır.
Emsal artırımı mümkün mü?
Genel olarak hayır. Boğaziçi’nde emsal artırımı kanunen engellenmiştir.
